„Jak Rozpoznać, Że Kłamca Teraz Kłamie…?”
Techniki rozpoznawania kłamstwa
Jak wiesz, od pewnego czasu intensywnie zgłębiałem różne teorie, eksperymenty i reguły psychologiczne, dzięki którym można od razu rozpoznać czy ktoś mówi prawdę, czy kłamie.
Naprawdę mocno mnie to zainteresowało i wkręciłem się…!
Zanim pochwalę Ci się wiedzą i koncepcjami jakie poznałem, chciałbym podzielić się z Tobą moimi wrażeniami o tym jak to dla mnie działa i co o tym sądzę.
Pokażę Ci również z czego korzysta policja w USA ucząc się rozpoznawania kłamstwa.
Co piszą inni…?
Kiedy na początku dla sprawdzenia penetrowałem różne blogi i strony w sieci, zauważyłem, że główny nacisk padał na mowę ciała, gesty, np. drapanie się po nosie lub zasłanianie ust oraz oczy (ruchy REM).
Jednak w fachowej literaturze psychologicznej oraz biologicznej główny nacisk leżał zupełnie gdzie indziej.
Odkrycie Miltona Ericksona związane z ruchem gałek ocznych również jest w literaturze psychologicznej spychane na margines, o którym tylko przy okazji się wspomina.
Zapewne wynika to z faktu, że w związku z naturalnie pojawiającymi się u każdego wizualizacjami kreatywnymi w trakcie przypominania (Aronson, 2012) ta metoda NIE weryfikuje czy ktoś kłamie czy przypomina sobie prawdziwe zdarzenia.
Paul Ekman i system FACS
To co w fachowej literaturze rzeczywiście zasługuje na prestiż i uznanie to właśnie system FACS (Facial Action Coding System) zaadoptowany przez Paula Ekman’a.
Kto to w ogóle jest?
Paul Ekman jest amerykańskim psychologiem związanym z University of California San Francisco (UCSF) oraz pionierem w dziedzinie badań emocji i ich ekspresji ruchowo-mimicznej.
Oprócz tego Paul Ekman jest trenerem umiejętności emocjonalnych oraz… organizatorem szkoleń w zakresie wykrywania kłamstwa dla policji i oddziałów antyterrorystycznych w USA.
Co prawda w roku 2004 Paul Ekman przeszedł na emeryturę, jednak wciąż działa aktywnie w kierunku rozpowszechniania publikacji swoich badań i przestrzegania, aby nie korzystały z nich osoby niekompetentne.
Skoro antyterroryści oraz policja w USA korzysta z szkoleń wykrywania kłamstwa, które organizuje jeden z najbardziej wybitnych psychologów, tzn. że obowiązkowo należy przyjrzeć się jego badaniom, odkryciom i artykułom naukowym.
Pisałem w poprzednim mailu, że Paul Ekman odkrył ekspresję emocji podstawowych.
Kiedy skierujesz czyjąś uwagę na coś co ma znaczenie, osoba ta zareaguje emocją. Emocja wypisuje się na twarzy, co jest reakcją nieświadomą.
Jeżeli właściwie odczytasz tę emocję, wówczas zobaczysz autentyczną postawę emocjonalną tej osoby wobec aspektu, na jakim jej uwaga została skoncentrowana.
Umiejętność czytania mowy ciała twarzy umożliwi Ci spostrzeganie prawdziwej postawy drugiej osoby na to, o czym słyszy i co mówi.
Czy uśmiech jest prawdziwy?
Przykładem rozpoznania kłamstwa od prawdy na podstawie ekspresji twarzy będzie sytuacja, w której ktoś uśmiecha się do nas coś nam sugerując.
Zgodnie z psychologią naukową ludzie zdolni są do ekspresji dwóch rodzajów uśmiechu – prawdziwego i fałszywego.
„Uśmiech Duchenne’a” – (nazwa pochodzi od francuskiego neurologa Guillaume-Benjamin Duchenne 1805-1875) to uśmiech prawdziwy.
Podczas prawdziwego uśmiechu napięte są mięśnie jarzmowe twarzy (zygomaticus major) i mięsień okrężny oka (orbicularis oculi).
Ekspresja prawdziwego uśmiechu wymaga udziału obszarów nieświadomych mózgu (układu limbicznego), ponieważ mięsień okrężny oka NIE JEST napinany świadomie.
Oznacza to, że nie da się go napiąć ani rozluźnić poprzez akt woli, dlatego że mięśniem tym nie steruje kora mózgowa.
Zgodnie z wiedzą z obszaru biologiczne podstawy zachowań, mechanizm neuronowy sterujący w przypadku uśmiechu spontanicznego (Duchenne smile) w odpowiedzi na sytuację budzącą emocje jest inny od tego, który uaktywnia uśmiech nieemocjonalny (Pan Am smile), wywołany siłą woli, mimo, że steruje tymi samymi mięśniami.
„Pan AM Smile” – to uśmiech, którego nazwa pochodzi od nazwy linii lotniczych „Pan American World Airways”, których stewardesy uśmiechały się w ten sposób. Jest to uśmiech nieszczery.
Typową cechą tego uśmiechu jest napięcie mięśni jarzmowych na twarzy, przy jednoczesnym braku napięcia mięśni okrężnych oczu (brak tzw. „kurzych łapek”).
Mięsień jarzmowy napina się automatycznie przy uśmiechu, ale można go również napiąć świadomie (policzki i kąciki ust).
Za to mięśni okrężnych oka NIE DA SIĘ napiąć świadomie, bo za obsługę tych mięśni odpowiada część limbiczna mózgu, a nie kora mózgowa, dlatego przy uśmiechu sztucznym są one zupełnie luźne.
Świadomie możesz napiąć tylko mięsień jarzmowy, jeśli więc uśmiechasz się na niby, wówczas mięśnie okrężne oczu pozostają nienapięte.
Jeżeli Twój uśmiech pochodzi z prawdziwej emocji – wówczas masz napięty zarówno mięsień jarzmowy jak i mięśnie okrężne oczu.
Aby zatem nauczyć się łatwo rozróżniać „Pan AM Smile” od „Uśmiechu Duchenne’a”, zwracaj w kolejnych dniach uwagę na każdy uśmiech jaki widzisz, na żywo, na zdjęciach, w reklamie, w telewizji, w teledyskach.
Zwracaj uwagę jak napięte są mięśnie twarzy – czy jest napięty tylko mięsień jarzmowy, czy mięśnie okrężne oka również.
Ciekawostka z obszaru Biologicznych Podstaw Zachowań:
Jeśli udar niszczy korę ruchową lewej półkuli i następuje paraliż prawej strony twarzy, jej mięśnie nie funkcjonują normalnie i pacjent nie może otworzyć ust i pokazać zębów na prośbę lekarza.
Jednak jeśli ten sam pacjent uśmiecha się spontanicznie, to obydwie połowy twarzy poruszają się podobnie do stanu sprzed paraliżu.
Wynika to z tego, że mięśniem jarzmowym twarzy steruje zarówno podświadomość jak i świadomość, za to mięśniem okrężnym oka już tylko podświadomość.
Ciekawostka o wariografie:
Dlaczego mechaniczne wykrywacze kłamstwa są precyzyjne, ale mało trafne?
Widzisz, to co wykrywa maszyna, czyli wariograf, polega jedynie na wykrywaniu zmian w pobudzeniu fizjologicznym ciała.
Aparatura mierzy na podstawie m.in. bicia serca, czy oddechu zmiany w zakresie fizycznych objawów nagłego wzrostu lub spadku pobudzenia.
Wariograf daje wyniki bardzo precyzyjne, ale jednocześnie ma niską trafność, bo w rzeczywistości mierzy po prostu stopień pobudzenia organizmu, który nie musi oznaczać, ani wykluczać kłamstwa.
„Ekman zwraca uwagę na niebezpieczeństwa niepoprawnej interpretacji obserwowanych reakcji niewerbalnych.
Analizując mimikę, gesty lub zapis wariografu obserwator może zauważyć ślady określonych emocji, jednak powinien pamiętać, że ich przyczyny mogą być różne.
Osoba odpowiadająca na określone pytanie, związane z przestępstwem, może odczuwać strach przed odkryciem własnej winy, ale może również obawiać się odkrycia, że kłamie z innego powodu lub że może być podejrzewana o kłamstwo (tzw. „błąd Otella”).”
Źródło: Wikipedia
Wiele czynników może być powodem pobudzenia. W przypadku mówienia kłamstwa pojawia się wzrost POBUDZENIA.
W tym wpisie chciałem pokazać Ci jakie możliwości daje psychologia w zakresie rozpoznawania, że ktoś kłamie.
Chciałem pokazać Ci, że przeprowadzano w tym kierunku badania i opisano ich wyniki.
Dzisiaj korzysta z tego nawet policja.
A co by było, gdybyś Ty mógł / mogła rozpoznawać z dużym prawdopodobieństwem czy inni mówią do Ciebie prawdę, czy ukrywają ją…?
Daniel Błaszczuk