Psychologia Poznawcza – Orientacja Czasowa Umysłu
Jak wpływa na odbieranie treści, ludzi i świata?
Niejeden z nas chce być lepszy niż jest, bo znamy swoje niedociągnięcia, wiemy że bez nich byłoby lepiej, więc o ile to możliwe staramy się nad sobą w różny sposób pracować.
Niestety niemal zawsze własne teorie o nas samych są błędne. Stawiamy sobie cele, ale coś nam nie wychodzi, mamy ambitne pomysły, ale wszystkie na pojutrze, ktoś nam się podoba, ale patrzymy i nie rozmawiamy.
Latami staramy się wykiwać własną naturę, żeby być możliwie najbardziej efektywni.
I nagle w jeden wykład okazuje się, że przez całe życie wystarczyło zrobić jedną maleńką rzecz o której nie wiedziałeś, zamiast zmagać się ze sobą.
W psychologii jest tak, że WSZYSTKO co sobie uświadomisz (pod warunkiem poprawnej diagnozy) możesz dowolnie w sobie ZMIENIĆ.
Np. jeżeli notorycznie robisz coś, czego nie powinieneś, to powstrzymywanie się od tego nigdy Ci na dłuższą metę nie wyjdzie.
ALE:
- Jeśli uświadomisz sobie, że to co robisz jest efektem rozładowującym napięcie powstające z powodu czegoś innego („model hydrauliczny”) czego nie zauważasz;
- wtedy wiesz jak inaczej to rozładować;
- więc już nie chce Ci się robić negatywnej rzeczy, którą robiłeś notorycznie i wiedziałeś, że nie powinieneś jej robić, bo już nie ma napięcia, które ona rozładowywała.
Możesz zmienić w umyśle wszystko, do czego masz świadomy dostęp z poprawną diagnozą.
Wracając do wykładu…
Philip Zimbardo opracował teorię perspektywy czasowej.
Każdy z nas ma 5 możliwych orientacji czasowych i od nich zależy jacy jesteśmy, jak widzimy nasze sprawy, co z nimi robimy i jak radzimy sobie z zadaniami.
Oczywiście nie wiedząc o tym nigdy nie odkryjesz jak to na Ciebie wpływa, mając świadomość orientacji czasowych można sobie orientację zmieniać, za czym idą konsekwencje.
Żadna z orientacji nie jest idealna.
Wszystkie mają strukturę „coś za coś”.
Ludzie zorientowani na teraźniejszość są zazwyczaj biedni. Biedni w znaczeniu sukcesów i osiągania zamierzeń, co oczywiście skutkuje finansami, ale biedni mam na myśli szerzej niezdolni do osiągania długofalowych zamiarów.
Orientacja na teraźniejszość może być dwojaka:
- Hedonizm: (liczy się szczęście, chwila teraz, przeszłość i przyszłość to iluzje, celem życia jest odczuwanie szczęścia, nie ma nic oprócz teraz, carpe diem, itd.)
- Fatalizm: (wiara w przeznaczenie, czyli przyszłość już się wydarzyła, a my tak jak film, odtwarzamy teraz jakiś moment, ale dalszy ciąg i tak już jest stworzony, więc co ma być to będzie, poznasz osobę którą masz poznać, wszystko jest po coś, itd.)
Tak więc osoby zorientowane na teraźniejszość są impulsywne, właśnie z powodu tej orientacji.
Jest taki kawał. Facet skacze z 50. piętra, leci w dół i po drodze sąsiad z 16. piętra pyta go: „i jak się czujesz?”, a ten mu odpowiada „na razie dobrze”.
Są na świecie społeczeństwa, które mają kulturowo zakorzenioną orientację na teraźniejszość, co oznacza, że większość obywateli tak ma, to są takie kraje jak np. Grecja, południe Włoch, Arabowie.
Co ciekawe, północne Włochy zorientowane są na przyszłość, podobnie jak Austria, Niemcy.
Natomiast to jest jakaś statystyka, w praktyce każdy z nas ma indywidualną orientację, przy czym w różnych społeczeństwach są różne tendencje.
40 lat temu w krajach ZSRR były tendencje społeczne do skupienia na negatywnej przeszłości i fatalistycznej teraźniejszości (wznosimy pokłony do zrobionych nam krzywd, bo takie nasze cierpiennicze przeznaczenie amen).
Osoby zorientowane na:
- Teraźniejszość hedonistyczną rozpoznasz po kreatywności, impulsywności, braku sumienności, decydowaniu tu i teraz, skłonności do ryzyka i hazardu.
- Teraźniejszość fatalistyczną rozpoznasz po braku brania pod uwagę konsekwencji tego co robią, braku sumienności, braku kontroli ego, lękach, nadmiernej agresji oraz leciwości emocjonalnej.
Teraz orientacja na PRZESZŁOŚĆ.
Orientacja na przeszłość jest w miarę prosta, może być negatywna albo pozytywna.
- Jeżeli żyjesz negatywną przeszłością, będziesz miał lęki, depresję, niestabilność emocjonalną, będziesz niesumienny, będziesz wyznawać winę swoją albo innych, takie osoby cechuje skłonność do zemsty, ogólnie ich umysł tkwi w przeszłości.
I to nie jest kwestia doświadczeń, bo każdy człowiek przeżywa dobre i złe rzeczy, tylko jakoś nie każde pamięta. - Jeżeli żyjesz pozytywną przeszłością, brak w Tobie zachowań agresywnych, depresyjnych i niepokoju, żyjesz zadowoleniem bez względu na dzień dzisiejszy, masz poczucie stabilizacji (bo przeszłość jest stabilna, nie może się już zmienić).
I tak dochodzimy do zorientowania na PRZYSZŁOŚĆ.
- Osoby zorientowane na przyszłość rozpoznasz po łatwo przychodzącej sumienności, zdrowym jedzeniu, pracoholizmie, często izolacji od otoczenia.
Takie osoby osiągają najszczytniejsze wyniki w życiu, tylko nie odczuwają z nich za dużo szczęścia, bo wszystko co robią teraz staje się w ich postrzeganiu ZADANIEM, które służy czemuś w przyszłości, a nie stanowi przyjemności teraz.
Świetnie rozumieją konsekwencje najmniejszego kroku i myślą o tym co da im później to, co zrobią teraz, zamiast myśleć jak fajnie się teraz coś robi, a o jutrze nie myśleć.
Osoby o orientacji przyszłościowej wszystko co robią, robią po coś i w jakimś celu, „nie idę na imprezę, bo chcę się uczyć / pracować„, „uczę się bo chcę być psychologiem, a nie uczę się tego, bo mnie to teraz ciekawi„, nieskuteczne są dla nich pokusy chwili, które miałyby wykoleić ich z planów działań i zamierzeń.
Każdy z nas ma inną orientację.
Jeżeli chodzi o tendencje społeczne, to ludzie z północy globu częściej zachowują orientację na przyszłość, niż osoby z południowego globu, którzy są zorientowani na teraźniejszość.
Dlatego północny, a nie południowy glob trąbi o zmianach klimatu i dbaniu o środowisko.
Słowem, szeroko promowany trend „always be happy” (cokolwiek robisz bądź szczęśliwy), zaburza mocno nasze funkcjonowanie i skutkuje tym, że tego „happy” nie zobaczymy.
Z kolei tkwienie w przeszłości negatywnej oznacza czczenie porażek, co skutkuje tendencją depresyjną.
Teraz zobacz…
ILE cech Twojego charakteru jest zależne od Twojej orientacji czasowej.
Jeżeli chcesz pracować nad swoimi cechami, potrzebujesz pracować nad orientacją czasową, wtedy reszta dostosuje się automatycznie.
W praktyce jesteśmy po trochę w każdej z tych orientacji, ale główny nacisk mamy na jedną z nich.
Mając świadomość orientacji czasowych zacząłem je rozróżniać, sortować myśli i sposoby postrzegania, widzę te orientacje w sobie i innych ludziach.
Znam kogoś, kto ma wyraźną orientację na negatywną przeszłość.
Znam też kogoś, kto ma orientację na przyszłość.
Mam kolegę który od lat żyje szczęśliwy jakby jutra miało nie być – on ma orientację teraźniejszościową hednonistyczną.
Jak to widzisz, to to rozróżniasz, jak rozróżniasz, to wybierasz, jak wybierasz to przyzwyczajasz się wybierać, jak się przyzwyczaisz, to masz to.
Ja wybrałem sobie orientację przyszłościową. Jest mi teraz najbardziej potrzebna.
Jak już zrobię co chcę, zawsze mogę ją zmienić. 😉 oczywiście w orientacji przyszłościowej ciągle robi się coś po coś, ale można to kiedyś zatrzymać.
Walka z chwilowymi pokusami? A co to w ogóle było…? 😉
OK.
Jak zmienić swoją orientację czasową?
Zdiagnozuj jaką masz, uświadom ją sobie i zacznij rozróżniać zachowania, myśli i cechy u innych i u siebie.
To wystarczy, żeby sortować i wybierać, a po około 20 dniach wjeżdża Ci nawyk.
Jeżeli chcesz zgłębić bardziej ten temat, odsyłam Cię do Philip’a Zimbardo, „time perspective inventory”.
Daniel Błaszczuk